Grad Niš

• 0Niko još nije pohvalio poruku.
  Registruj se da bi pohvalio/la poruku!

Niš je grad u južnoj Srbiji, smešten na reci Nišavi Sa 250,518 stanovnika (popis 2002.) drugi je po veličini grad u Srbiji.Niš zauzima površinu od oko 597m².
Kroz svoju dugu istoriju Niš se nalazio u sastavu mnogih carstava i država, igrajući ulogu administrativnog, vojnog i trgovinskog centra i važne saobraćajne veze na rimskom putu Via militaris, kasnije zvanim Carski drum, koji je spajao Evropu i Malu Aziju. Sam položaj Niša učinio ga je strateški važnim i time primamljivim gradom za mnoge osvajače. Niš se nalazio pod vlašću Dardanaca, Tračana, Ilira, Kelta, Grka, Rimljana, Huna, Avara, Srba i drugih, zatim Bugarskog, Ugarskog, Vizantijskog, Otomanskog carstva. Godine 1878. ulazi ponovo u sastav Srbije, bivajući još pod nemačkom okupacijom u toku Prvog i Drugog svetskog rata. Uticaj različitih naroda koji su vladali Nišom primećuje se u kulturnom nasleđu grada, pre svega u njegovoj arhitektonskoj raznovrsnosti.
Niš danas administrativni centar Nišavskog okruga, važan privredni, univerzitetski, kulturni i politički centar Srbije.
Geografija i klima
Niš se nalazi na 43°19' latitudi severno i 21°54' longitudi istočno u dolini reke Nišave. Smešten je na 194m nadmorske visine (centralni gradski trg). Najviši vrh je Sokolov kamen na Suvoj planini (1523m), a najniza tačka je Trupale (173m). Površina grada je 596.71 kvadratnih kilometara.
Klima Niša je umereno-kontinentalna, sa prosečnom godišnjom temperaturom od 11.2°C. Juli je najtopliji mesec u godini sa prosekom od 21.2°C. Najhladniji mesec je januar, u proseku 0.2°C. Prosek godišnje količine padavina je 567.25 mm/m². Vazdušni pritisak je u proseku is 992.74 mb. Prosečna jačina vetra je nešto manja od 3 bofora
Istorija Niša
Na osnovu arheoloških iskopavanja može se zaključiti da je teriotorija na kojoj se danas nalazi grad Niš bila nasljena ljudskim zajednicama još od perioda srdnjeg paleoita (100.000-30.000 god. p.n.e.). Ostaci iz paleolita, nađeni na lokalitetu Kremenac, čuvaju se u arheološkoj zbirci Narodnog muzeja u Nišu. Iz perioda bronzanog doba pronađeni se grobnice u Medoševcu i veliko naselje, koje se nalazi pored antičkog nalazišta Medijana.
Prema najčešće navođenoj tezi o etimološkom poreklu imena grada, Niš su imenovali Kelti sa značenjem Vilin grad.
Naissos je bio grčka kolonija. Niš jedno od mogućih mesta na kojima se nalazila grčka mitološka Nisa, naseljena nimfama, gde je Dionis odrastao i po kojoj je dobio ime.
U vreme Rimskog carstva grad ima ime Naissus, što je romanizovani naziv grčkog imena Naissos.
Rimljani osvajaju Niš u toku Dardanijskih ratova u I veku pre nove ere i grad se razvija kao strateška raskrsnica, vojni i trgovinski centar u provinciji Gornjoj Meziji. U II veku nove ere Niš je bio već dovljno poznat grad da ga Ptolomej u svojoj Geografiji pominje kao jedan od četiri najveća grada Dardanije.
Septembra, 268. godine rimska vojska predvođena carom Galijenom, i dvojicom budućih careva: glavnim komandantom Markom Aurelijem Klaudijem i komandantom konjice Aurelijanom sukobila se sa Gotima kod Niša u najkrvavijem okršaju III veka, poznatom pod imenom Bitka kod Naisusa. Tom prilikom pobijeno je između 30.000 i 50.000 Gota. Bitka kod Naisusa obezbedila je postojanje Zapadnom carstvu još dva naredna veka.
U Nišu je 27. februara, 272., rođen sin vojnog komandanta Konstantin Hlorusa i krčmareve kćerke Flavije Julije Helene, budući car Konstantin Veliki. U rodnom gradu car [Konstantin I] sagradio je carsku vilu [Medijana], koja je danas važno arheološko nalazište. Mozaički podovi i drugi ostaci carskog luksuza čuvaju su u muzeju na Medijani. Aristokratske vile su smeštene u okolini carske palate.
Godine 284., kada je car Dioklecijan odvojio Dardaniju od Gornje Mezije i učionio je zasebnom oblašću, grad Niš je postao glavni grad ove rimske provincije.
U toku IV veka osniva se eparhija u Nišu, čime Niš postaje i jedan od važnih religijskih centara. Bazilika iz IV veka u Nišu je jedna od najstarijih hrišćanskih spomenika u svetu.
Odličan strateški položaj i bogatstvo Niša učinili su ga čestom metom napada mnogih naroda. Iako je car Julijan Apostata ojačao zidove oko Niša kako bi ga učinio neosvojivim, Niš je često osvajan, spaljivan i razara. Najpre ga osvaja Atila uz silovit napad. Tom prilikom Huni su masakrirali stanovništvo grada. Godinama kasnije su obale reke bile još uvek pokrivene ljudskim kostima, kao ostacima hunskog razaranja. Još 448. Piskus opisuje Niš kao grad koji deluje napušteno, sa par bolesnih osoba koje leže po crkvama i obalama reke punim ljudskih kostiju. Delimično obnovljen grad ponovo ruše Varvari 480. godine.
Srednji vek [uredi - уреди]
Kasnije je vizantijski car [[Justinijan I] (527-565) pokušao da obnovi Niš, ali grad nikada nije povratio svoj urbani sjaj iz IV veka.
Tokom prve polovine VI veka nove ere grad napadaju Avri i Sloveni. Sloveni su pokušala da osvoje Niš osam puta, da bi ga konačno osvojili 615. godine.
Bugarski car Simeon (Bugarski car) osvaja Niš krajem IX veka, ali Vizantija vraća Niš pod svoju vlast u XI veku. Car Manojlo I utvrđuje grad i u njemu se sastaje dva puta sa Stefanom Nemanjom, međutim za vreme vladavine Andronika I osvaja ga ugarski kralj Bela III, da bi ga već 1185. osvojio srpski vladar Stefan Nemanja. Dok je bio u srpskim rukama, Stefan Nemanja je koristio Niš kao svoju bazu za vojne akcije. Stefan Nemanja je 27. jula 1189. godine u Nišu primio cara Svetog rimskog carstva Fridriha I Barbarosu, sa 100.000 njegovih krstaša, predlažući mu zajednički napad na Vizantiju. Međutim, grad 1196. pobovo pada u Vizantijske ruke, a Srbi ga osvajaju tek 1241. godine, i vladaće njime sve do 1375. godine kada Niš dolazi po prvi put u sastav Otomanskog carstva.

Godine 1443. Niš se ponovo našao u rukama Srba, a Branković ga je predao Mrnjavčevićima. Hrišćanske vojske predvođene ugarskim vojskovođom Janoš Hunjadijem (poznatim kao Sibinjanin Janko u srpskoj narodnoj poeziji) zajedno sa srpskom despotom Đurađ Brankovićem pobedili su Turke i potukli ih do Sofije. Važna bitka odigrala se kod Niša, koji je ostao slobodan grad još skoro godinu dana posle toga.
Moderno i savremeno doba [uredi - уреди]


Ćele-kula
Niš je ponovo pao pod tursku vlast 1448. godine i ostao u Osmanlijskom carstvu narednih 245 godina. U ovom periodu Niš je bio jedno od sedišta turske vojne i civilne vlasti. Tvrđava (u Nišu), koja je tada sagrađena, i dalje predstvalja jednu od najlepših i najbolje sačuvanih građevina takve vrste na Balkanu. Staro utvrđenje je sagrađeno u prvim dekadama XVIII veka (1719-1723). Podignuto je na mestu starijih tvrđava (utvrđenje) iz rimskog, vizantijskih i srednjovekovnog perioda. Tvrđava (u Nišu) ima višeugaonu osnovu, osam terasa i četiri masivnih kapija. Prostire se na površini od 22 hektara i opasana je zidinama dugim 2.100m, 8m visokim i 3m debelim u proseku. Sa spoljne strane Tvrđava (u Nišu) je bila opasana širokim šančevima, od kojih je severni i danas sačuvan. Pored masivnih zidina, dobro očuvane su i južna Stambol-kapija i severna Beogradska kapija, dok su severna Vidin-kapija i jugo-istočna Jagodin-kapija tek delimično očuvane.
Godine 1737. Niš je okupiran od austro-ugarske vojske. Turci su predali grad bez borbe, ali su se iste godine, takođe bez borbe, vratili u Niš.
U toku Prvog srpskog ustanka ustanička vojska se našla pred Nišom tek 1809. godine, krećući se ka Kosovu. Karađorđe je predlagao da se na Niš krene celokupnom vojskom, ali su ostali vojskovođe tražili da se Niš napadne sa četiri fronta, kako je na kraju i bilo urađeno. Ukupno 16000 srpskih ustanika je stiglo do Niša 27. aprila, 1809. predvođeni Milojem Petrovićem. Izgradili su šest šanceva: prvi i najveći bio je na Čegru pod komenadom vojvode Stevana Sinđelića. Drugi je bio u Gornjem Matejevcu, u bilizini [[Latinska crkva (u Nišu]|Latinske crkve]], sa Petrom Dobrnjcem, treći je severoztapadno od Kamenice sa vojvodom Ilijom Barjaktarevićem, četvrti u Kamenici sa komandantom Milojem Petrovićem, peti je bio iznad Kamenice sa vojvodom Pauljom Matejićem i šestu u Donjem Matejevcu. Predlog Miloja Petrovića da se Niš odmah napadane nije bio prihvaćen, već se želelo da se grad drži u blokadi. Turska vojska je dobila pojačanje od 20.000 vojnika iz Jedrena, Soluna, Vranja i Leskovca. Turci su 31. maja 1809. godine napali Sinđelićev šanc na Čegru. Boj se vodio celog dana. Kako je nadmoć Turaka postajala očevidnija, a pomoć iz ostalih šančeva nije stizala, Stevan Sinđelić je pri naletu Turaka u šanac, pucao u magacin s municijom i razneo oko 3.000 Srba i daleko više Turaka.
Posle bitke na Čegru izgrađena je kula na putu za Carigrad krajem leta 1809. godine. Kula je izgrađena po nalogu Hursid-paše, tadašnjeg zapovednika Niša, od glava srpskih vojnika poginulih na Čegru, time jedinstvena u svetu. U Ćele-kulu su uzidane 952 lobanje srpskih vojnika kao opomena srpskom narodu. Nad kulom je 1892. podignuta kapela koja danas čuva 58 preostalih lobanja. Ćele-kula predstvalja jedunstven spomenik takve vrste u svetu.

Borbe za oslobođenje Niša počinju 29. decembar 1877. a knez Milan je ušao u Niš 11. januara 1878. godine. Na Berlinskom kongresu potvrđeno je da Niš ulazi u sastav Srbije. U to vreme u Nišu često zaseda skupština. Prvo zasedanje Narodne skupštine Srbije desilo se u zgradi osnovne škole iza Saborne crkve, 23. novembra, 1878. godine.
Pred početak Prvog svetskog rata, 1914. godine u Niš prelazi Vlada i Narodna skupština. Niš postaje ratna prestonica. Iste godine 7. decembra u Narodna skupština zaseda u Nišu i donosi tzv. 'Nišku deklaraciju' o ujedinjenju Srba, Hrvata i Slovenaca.
Oktobra 1915. Niš okupiraju Bugari. Niš je oslobođen 12. oktobra, 1918. godine kada vojska Prve srpske armije na čelu sa vojvodom Petrom Bojovićem ulazi u Niš.
U Drugom svetskom ratu okupacija Niša traje od 1941. do 1944. Na početku okupacije u Nišu je otvoren prvi nacistički koncentracioni logor u Jugoslaviji, iz koga je oko 12.000 logoraša odvedeno i streljano na Bubnju. Godine 1942., 12. februara odigralo se masovno begstvo iz logora, događaj poznat pod nazivom proboj logora na Crvenom Krstu. Tom prilikom je oko 100 ljudi pobeglo. O ovom dogadjaju snimljen je film Lager Niš, 1987. godine, u režiji Miomira Stamenkovica. Godine 1944., 14. oktobra Niš je oslobođen od Nemaca.
U prvoj polovini devedesetih XX veka Niš važi za „crveni grad“, jako uporište SPS-a. Međutim, 1996. godine Niš je prvi grad u Srbiji koji je ustao protiv opresivnog režima Slobodana Miloševića. Koalicija Zajedno je pobedila na lokalnim izborima 1996. i prvi demokratski gradonačelnik bio je Zoran Živković, kasnije i premijer Srbije.
U toku bombardovanja 1999. godine Niš je bio česta meta napada, kada su uništena industrijska postrojenja, aerodrom i ubijeno 20 civila kasetnim bombama bačenim pored tvrđavske pijace. Od zaostalih kasetnih bombi nastradalo je više osoba i posle prestanka bombardovanja.
Niš – Ниш
Image:Nis Amblem.jpg

Površina 596.71 km² Broj stanovnika 250,518 (2002) Pozivni broj +381 (0)18 Poštanski broj 18000 Geografski položaj 43°19'N
21°54'E Vremenska zona UTC+1 Nadmorska visina centar grada 194m Prosečna t (°C)
Juli
Januar 11.2°C
+21.2°C
+0.2°C Oznaka registarske tablice NI Izvršna vlast Gradonačelnik
Skupština Grada Gradonačelnik Smiljko Kostić (od 2004.) Internet adresa http://www.nis.org.rs/
Preuzeto sa: http://sh.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B8%D1%88






Dopuna: 20 Dec 2007 11:42